Overeenkomsten en vastlegging
In het dagelijks gebruik sluiten wij veel overeenkomsten. Denk bijvoorbeeld aan de afspraak om iemand op te halen op Schiphol of bij iemand langs te gaan voor zijn of haar verjaardag. Ook juridisch zijn overeenkomsten dagelijkse kost: als we boodschappen halen (overeenkomst van koop), huisvesting betalen (bijvoorbeeld met een leningsovereenkomst bij de bank of een huurovereenkomst met de verhuurder) of als we doneren aan een goed doel (schenkingsovereenkomst). De meeste overeenkomsten sluiten wij met schijnbaar gemak, maar in sommige gevallen is het spannender. Dit zie je vooral als het gaat om grotere bedragen en als emotie een rol speelt. Bij de overdracht van een huis of van een onderneming is het voor alle partijen gewenst dat alle afspraken duidelijk zijn en goed worden vastgelegd. In deze nieuwsbrief staan wij kort stil bij de kenmerken, gevolgen en aandachtspunten van overeenkomsten.
Wat is een overeenkomst?
Een overeenkomst is een handeling waarbij een of meer partijen met een of meer andere partijen een verbintenis aangaat. In het dagelijks taalgebruiken bedoelen wij vaak wederkerige overeenkomsten, waarbij beide partijen een verbintenis aangaan tegenover elkaar aangaan. Het principe is simpel en zo oud als de weg naar Rome: de een doet iets voor de ander, als de ander iets (terug)doet voor de een.
Een aantal overeenkomsten genoemd
Er is een divers palet aan overeenkomsten. De meest bekende overeenkomsten zijn koop, opdracht, ruil, huur en schenking. Bij koop en opdracht worden vaak algemene voorwaarden als onderdeel van de overeenkomst toegevoegd. Andere voorbeelden zijn bijvoorbeeld huwelijkse voorwaarden, een echtscheidingsconvenant of een ouderschapsplan. Vanzelfsprekend zijn er nog veel meer varianten van overeenkomsten, maar dan heeft u meer een idee van de verschillende verschijningsvormen.
Wettelijke kaders
Het verbintenissenrecht bestaat voornamelijk uit regelend recht. Het is aan partijen zelf om af te spreken wat zij voor ogen hebben. Dit noemen we contractsvrijheid. Beperking op deze contractsvrijheid zijn er bijna niet, behalve bijvoorbeeld strijdigheid met de openbare orde en strijdigheid met de redelijkheid en billijkheid. Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod van een partij en door aanvaarding van dat aanbod door een andere partij.
Overeenkomsten vastleggen
Zowel het aanbod als de aanvaarding zijn in principe vormvrij. Een overeenkomst kan dus bijvoorbeeld ook stilzwijgend plaatsvinden. Partijen kunnen door middel van handelingen en gedragingen laten zien dat zij akkoord zijn met de afspraken. Vormvrijheid en contractsvrijheid betekenen ook dat partijen zelf mogen kiezen om de overeenkomst vast te leggen. Zeker als het gaat om grotere bedragen of belangen, ligt het voor de hand dat de overeenkomst onderhands of notarieel wordt vastgelegd.
Als een overeenkomst door partijen onderling schriftelijk wordt overeengekomen, noemen we het document ook wel een onderhandse akte. Een onderhandse akte heeft dwingendrechtelijke bewijskracht ten opzichte van de contractspartijen. Dwingend betekent dat een rechter verplicht is de inhoud als waar aan te nemen dan wel verplicht is de bewijskracht te erkennen. Ook al heeft de onderhandse akte een bewijsrechtelijk voordeel ten opzichte van de stilzwijgende overeenkomst, perfect is zij niet. Nog steeds is het mogelijk dat partijen de inhoud van de afspraken (wat wordt er bedoeld met de bewoordingen in de overeenkomst) of echtheid (de ondertekening) betwisten. In de meeste gevallen sluit een onderhandse akte goed aan bij de wensen en verwachtingen van partijen, maar soms wil een contractspartij nog meer zekerheid dan de onderhandse akte. Dit is mogelijk via een notaris.
Een notariële akte levert namelijk dwingendrechtelijk bewijs op tegen eenieder (niet alleen de contractspartijen). De ondertekening en datering staan vast door de ondertekening/bevestiging van de notaris. Bovendien controleert de notaris de wilsbekwaamheid van de contractspartijen. Dit betekent dat de notaris onder andere toetst of partijen in staat zijn om hun wil te verklaren. Hiermee worden overeenkomsten gesloten onder dwang of aandoeningen waardoor het geestelijk vermogen wordt aangetast (zoals dementie) zoveel mogelijk voorkomen. Voorts verzekert de notaris dat partijen dezelfde wetenschap hebben van de inhoud en de gevolgen van de te passeren akte. Aan een notariële akte hangt een prijskaartje, maar is – gelet op de ‘verzekering’ – in sommige gevallen interessanter dan een onderhandse akte. Dat gezegd hebbende, in de praktijk wordt de onderhandse overeenkomst (zeker tussen bekenden) veelvuldig gebruikt ter vastlegging van de afspraken en biedt de onderhandse akte de mogelijkheid om laagdrempelig en secuur afspraken vast te leggen.
Fiscale aspecten van overeenkomsten
De overeenkomst is een afspraak tussen partijen. De inhoud van de overeenkomst kan leiden tot verschuldigdheid van belasting. Neem de overeenkomst van opdracht. Als iemand zijn huis laat verven door een schildersbedrijf is in de regel over de prestatie BTW verschuldigd. Een ander voorbeeld: als iemand een bedrag schenkt aan een ander, kan schenkbelasting verschuldigd zijn. Het is van groot belang om voorafgaand aan de overeenkomst de fiscale consequenties scherp te hebben, zodat alle partijen weten waar zij aan toe zijn en of, en zo ja: hoeveel, belasting door wie op welk moment verschuldigd is.
Advisering
Iedere dag sluiten we overeenkomsten. De ene dag wat meer en wat belangrijkere overeenkomsten dan de andere. Een overeenkomst komt in beginsel vormvrij tot stand, maar vanuit bewijsrechtelijk oogpunt is het schriftelijk vastleggen van de afspraken met dag- en ondertekening vaak verstandig. Bij grotere belangen vinden partijen het vastleggen van de afspraken in een onderhandse akte vaak niet voldoende. Zij kunnen in dat geval via een notariële akte meer zekerheid verkrijgen over de afspraken, over de toestand van partijen (zowel qua wetenschap als wilsbekwaamheid) en over de dag- en ondertekening. Van Asselt kan bij het vastleggen van afspraken in overeenkomsten en bij het in kaart brengen van de fiscale gevolgen daarvan assisteren.
Geschreven door Roel Emmen
